Enthousiasme bij alle raadspartijen van Nuenen over het masterplan voor de Kloostertuin. Het masterplan is het resultaat van een interactief planproces en geeft zicht op een duurzame, klimaatadaptieve Kloostertuin met ruimte voor 115 woningen in een historisch park binnen een kostenneutraal saldo. Nog deze zomer neemt de raad een besluit.
Samen met Marjolein Peters, stedenbouwkundige van Studio Scale werkte ik afgelopen jaren aan het masterplan. We zijn trots op het eindresultaat, een robuuste en cruciale schakel naar uitvoering.

Combineer verbeelding en sturing
Het masterplan is ‘slechts’ een stap naar uitvoering. Het moet enerzijds sturing geven, anderzijds moet het een goed beeld geven van de toekomst. Gelijktijdig moet het ruimte laten voor creativiteit. Daarom bestaat het masterplan uit twee delen. Ten eerste een referentie-ontwerp dat laat zien hoe het kan worden en dat zorgvuldig in thematische lagen is opgebouwd. Ten tweede een set spelregels die is verbeeld op de spelregelkaart. De spelregels vormen de basis voor de tender.

Een volhoudbaar plan
Alle projecten waar we als ontwerpers aan werken moeten toekomstbestendig zijn oftewel ‘volhoudbaar’ zoals de Zuid-Afrikanen mooi zeggen. In de Kloostertuin hebben we daar vanaf het begin op ingezet. De bestaande bomen vormen de ruimtelijke basis van het plan en dragen bij aan klimaatadaptatie (maar ook voor vastgoedwaarde). Bestaande bomen worden met nieuwe beplanting ‘tiny forests’ en geven zo invulling aan biodiversiteit. In het uitgekiende ontwerp blijven 213 bomen van de 251 bomen gehandhaafd. Bomen die gekapt en ook herplant worden zijn grotendeel in slechts conditie of exoten.
Gebouwen zijn te gast in het park en worden circulair, bijna ENG en natuurinclusief gebouwd.

Van droom naar een realistisch plan
Aan het begin van een uitgebreid proces moet je de ruimte nemen om te dromen over de toekomst. Los van kaders en beperkingen ontwerpen is in die fase belangrijk. Een volledig verdiepte parkeergarage was in die fase logisch om de ruimtelijke kwaliteit te waarborgen. In de loop van het project zijn we de uitkomsten ook steeds op haalbaarheid gaan toetsen waardoor er nu een financieel uitvoerbaar plan ligt, daarvoor moesten we soms moeilijke beslissingen nemen maar de volledig verdiepte parkeergarage is onderdeel van het masterplan gebleven.
Aan het eind van het project kwam ook de Rebelgroep aan boord die een uitvoeringsstrategie schreef. De vervolgstappen zijn nu ook goed in beeld zodat er doorgepakt kan worden naar de volgende stap.

Ontwerpen met de derde dimensie in beeld
Bij het werken aan de scenario’s en het referentie-ontwerp was het belangrijk om de derde dimensie goed in beeld te brengen zonder al gebouwen te gaan ontwerpen. HilberinkBosch Architecten hielp ons met principe plattegronden. Samen losten we de puzzel op van zichtlijnen, bouwhoogtes en woningtypes met het aantal woningen dat nodig is voor een realistisch plan.
Met Cradle Media werkten we samen aan digitale werkmaquettes die later zijn gedetailleerd in 3D verbeeldingen waarin de woningen te gast zijn in het park. Een belangrijke stap waarbij verbeelding en ontwerp elkaar aanvullen.

Draagvlak door klankbordgroep
Stapsgewijs werkten we in twee jaar naar het masterplan toe. Een klankbordgroep van betrokkenen namen we mee in alle stappen. We startten met een atlas van het gebied waarin we niet alleen de huidige waarde maar de historie en de genius loci beschreven. In brainstormsessies met de klankbordgroep stelden we een palet van ingrediënten voor de kloostertuin samen. In vier scenario’s verkenden we vervolgens de hoeken van het speelveld. Door de scenario’s nadrukkelijk met betrokkenen door te nemen konden we vervolgens het masterplan samenstellen waarin de meeste mensen zich goed kunnen vinden. We realiseren ons echter ook dat we het niet ieder individu helemaal naar de zin kunnen maken.

Politiek vertrouwen
Bij de start van het project waren er gemeenteraadsverkiezingen. De nieuwe gemeenteraad wilde nadrukkelijk sturing geven aan het proces. Daarom is in het proces een belangrijke tussenstap toegevoegd waarin een nota van uitgangspunten werd opgesteld. Deze nota was onderwerp van een interactieve raadvergadering. Daarin werden de variabelen inzichtelijk gemaakt alsmede de consequenties in ruimtelijke en financiële zin. Raadsleden konden die avond letterlijk aan de knoppen draaien om hun voorkeur uit te spreken. Dit leidde tot een integraal afgewogen en vastgestelde nota van uitgangspunten en een gedenkwaardige raadsvergadering. De nota van uitgangspunten zorgt voor politiek vertrouwen in het masterplan.

Historische continuïteit
De kloostertuin is een historische plek in Nuenen. Het startte als de tuin- en landbouwgrond van nonnen maar kreeg ook snel een maatschappelijke betekenis met een (kleuter)school en een ziekenhuis. Het complex van (muziek)scholen domineerde lange tijd de kloostertuin als een scholenlandschap. Uitkomst van het ontwerpend onderzoek en de interactie is om de historie niet letterlijk te restaureren. De historische begrenzing met (school)muur en haag wordt wel hersteld en de kapel komt nadrukkelijk aan de kloostertuin te liggen. De historische ontmoetingsfunctie met waarde voor alle Nuenenaren wordt weer de basis voor de toekomst. Naar de historische functie en gebruik wordt ook symbolisch verwezen. Zo zorgen we voor historische continuïteit.

Bewust kiezen voor wonen in een park
Bewoners van de Kloosterpark wonen straks in een historisch park en hebben geen tuin en hun auto staat in een gemeenschappelijke ondergrondse parkeergarage op loopafstand. Ga je wonen in de Kloostertuin dan kies je voor dit concept. Wil je een tuin en een auto op de oprit, ga dan niet in de Kloostertuin wonen.

Water-bodem-sturend
Het park is gebaseerd op het motto ‘water-bodem-sturend’. Hoog op de zandgronden is dit een logische plek voor woningbouw. Wadi’s en rabatten infiltreren regenwater en vangen piekbuien op. Beplanting is inheems en gebiedseigen. Sport, spelen en een ontmoetingstuin zorgen voor de verbinding tussen bewoners van het park en andere delen van Nuenen.

Het Kloosterpark is in de toekomst opnieuw het ontmoetingspunt voor alle inwoners van Nuenen. De plek krijgt daarmee haar sociale historische functie terug.